بررسی کاراکتر جوکر از 1940 تا جوکر 2019 ؛ مهیب و دوست داشتنی
جوکر ، از محبوبترین و تاثیرگذارترین ضدقهرمان های تاریخ کتاب های کمیک است که در بسیاری از فیلم ها نیز حضور داشته. علاوه بر نویسنده ، بازیگر و کارگردان بدون شک استایل جوکر نیز نقشی بنیادی در خلق این هویت مهیب و دوستداشتنی داشته است. در این مطلب، پارچی نگاهی خواهد داشت به آغاز جوکر و استایل چند یک از جوکرهای سینما.
خلق جوکر
بتمن
نمیتوان از جوکر حرف زد بی آن که به بتمن اشاره کرد. سال ۱۹۳۹ بود که بتمن در قسمت بیست و هفتم از مجموعهی دی سی ظاهر شد و برای اولین بار پا به دنیای کمیک نهاد. باب کین و بیل فینگر این شخصیت را خلق کردند، زمانی که هر دو حدودا ۲۵ سال داشتند. منبع الهام آنها شخصیت زورو بود.
بتمن قدرت ماوراطبیعی ندارد و با استفاده از قدرت بدنی، هوش و ثروتش با تبهکاران میجنگد. او چهرهی پنهان بروس وین، مردی مشهور است که روزها یک ثروتمند آرام و دوست داشتنی و شبها یک مبارز شکستناپذیر. دقیقا چیزی که شهر جرمزدهی گاتهام به آن نیاز داشت. همه چیز برای او خوب پیش میرفت تا این که ورق برگشت و ابرضدقهرمان وارد بازی شد.
جوکر
سال ۱۹۴۰ دی سی اولین قسمت مستقل بتمن را منتشر کرد، که در این داستان کامیک، بتمن در مقابل یک چالش بزرگ قرار میگرفت: جوکر. باب کین، بیل فینگر و جری رابینسون این شخصیت را تحت تاثیر کرکتر گوئنپلین (gwynplaine) در فیلم «مردی که میخندد» خلق کردند. این فیلم صامت، اقتباسی است از رمانی به همین نام اثر ویکتور هوگو.
صورت جوکر به گونهای طراحی شده بود که انگار بازیگر «مردی که میخندد» گریمی شبیه به گریم دلقکها داشته باشد. جوکر کفش قهوهای رنگ سادهای به پا داشت و لباس او شامل یک تیل-کت، جلیقه و شلوار راه راه میشد که بنفش بودند و با رنگ سبز تیرهی پیراهن، جوراب و موهایش تکمیل میشدند.
جوکر خندهی هیستریکی گاتهام است. او شخصیتی است درویش مسلک، دارای رفتارهای سادیستی و گاه مازوخیستی بازیگوشانه، طرفدار هرج و مرج، مرموز، مهیب و دوستداشتنی. او قدرت فراطبیعی ندارد و از هوش و خلاقیت و پول برای شیطنت استفاده میکند. از شخصیت جوکر در چند فیلم استفاده شده است که هر گروه سازنده با توجه به نوع نگاهشان، بر نمایش برخی از این ویژگیها تاکید کرده است.
جوکر لورنزو سمپل (نویسنده)، لزلی مارتینسون (کارگردان) و سزار رومرو
اولین حضور جوکر در سینما به فیلم بتمن (Batman: The Movie) تولید سال ۱۹۶۶ باز میگردد. نگاه عمیق نویسنده، کارگردان و بازیگر نصیب هیچیک از شخصیتها نشده و همهی آنها سطحیترین چهرهی خود را نمایش میدهند. جوکر یک دلقک بد ذات است که به همراه بقیهی تبهکاران (ریدلر و کت وومن و پنگوئن) با بتمن و بقیهی شخصیتهای مثبت (رابین و پلیس و سیاستمداران) میجنگد و البته بتمن هم چیزی بیشتر از یک دلقک که با جناح مقابل میجنگد نیست! شاید مهمترین ویژگی Batman the Movie توجه بیشتر به شخصیتهای منفی و نقش محوری آنها باشد. در نهایت این فیلم در دستهبندی فیلمهای ماجراجویی-طنز قرار میگیرد، هدف از تولید آن سرگرم کردن مخاطب بوده است و با توجه به میزان فروش در گیشه میتوان حدس زد که در زمان خود، به خوبی از پس این کار برآمده باشد.
استایل جوکر ۱۹۶۶
طراحی کاستوم این فیلم به عهدهی پت بارتو بود. میتوان گفت که او عینا لباس جوکر در کتابهای کمیک را روی سزار رومرو پیاده کرد. صرفا رنگ بنفش کت و شلوار این جوکر به صورتی-بنفش متمایل شده و یک دستمال گردن مشکی کوچک به لباسهایش اضافه شده است.
بن نای، گریم و آرایش را به عهده داشت. در طراحی، او به تجربه بصری خود از گریم دلقکهای سیرک و بازیگرهای کمدی تئاتر خیابانی رجوع کرده و آن را به سبک جوکر اجرا کرده بود. مارگارت دونووان، مسئول استایل و مدل موی بازیگران، برای جوکر یک کلاهگیس با مدل موی مردانهی مرسوم در دههی شصت میلادی و به رنگ سبز روشن انتخاب کرده بود. این برخورد سطحی با کاستوم و گریم کاملا مطابق با شخصیتی است که سزار رومرو از جوکر در این فیلم ارائه میدهد و البته همسوی ماهیت کل فیلم و نقش شخصیتهای دیگر فیلم است.
جوکر سم هم و وارن اسکارن (نویسنده)، تیم برتون (کارگردان) و جک نیکلسون (نویسنده)
تیم برتون پا را فراتر گذاشت و در فیلمهای بتمن و بازگشت بتمن، با حفظ ویژگیهای کامیک، خشونت را بیشتر و شخصیتها را باورپذیرتر کرد. فیلم بتمن در سال ۱۹۸۹ ساخته شد و جوکر را به عنوان ضدقهرمان در مقابل بتمن قرار داد. گروه تیم برتون ویژگیهای آنارشیستی و سادیستی جوکر کامیک را وارد سینما کرد و با چاشنی هنر گوتیک به نمایش گذاشت. فضاهای سورئال و گوتیک همواره مورد استفادهی این نویسنده و کارگردان بوده است و فیلم بتمن ۱۹۸۹ هم از این قاعده مستثنی نیست. طراحی صحنهی فیلم باشکوه و خیالانگیز است و به زیبایی نگاه تیم برتون به پادآرمانشهر گاتهام را به تصویر میکشد. فیلم بتمن در آن سال برندهی اسکار در شاخهی طراجی صجنه شد.
این فیلم به گذشتهی شخصیتهای فیلم میپردازد و چگونگی شکلگیری شخصیتی مانند بتمن یا جوکر را به نمایش میگذارد. به این ترتیب این فیلم بر انگیزهی جوکر و بتمن به قرار گرفتن در مقابل هم دست گذاشت؛ هردوی آنها کینهای عمیق از جامعه و به بیان دقیقتر از یکدیگر دارند. بروس وین در کودکی شاهد مرگ خانوادهاش به دست یک تبهکار (جک نیپر) بوده و جوکر به خاطر خیانت یکی از همکارانش در دام بتمن میافتد و تقریبا میمیرد.
نقش جوکر را جک نیکلسون بازی کرد، زمانی که ۵۲ سال داشت و پیشتر در فیلمهایی همچون «درخشش» ، «محلهی چینیها» و «پروازی بر فراز آشیانهی فاخته» درخشیده بود. در درخشش جنون و سادیسم، در محلهی چینیها سماجت و پافشاری و در پروازی بر فراز آشیانهی فاخته آنارشیسم و بازیگوشی را تصویر کرده بود. جک نیکلسون ثابت کرده بود که توانایی اجرای نقشهای پیچیده را دارد و از پس بازی شخصیتهای چندلایه برمیآید. چهرهی جذاب و شرور جک نیکلسون نیز به یقین در اجرا و تکامل شخصیت جوکر موثر بوده است.
در بتمن ۱۹۸۹ جک نیکلسون در ابتدا نقش رئیس یک گروه خلافکار، فردی به نام جک نیپر را ایفا میکند. جک نیپر مورد خیانت یکی از ثروتمندان و قدرتمندان فاسد شهر که به نوعی همکارش بود قرار میگیرد و این امر موجب میشود که حین ارتکاب جرم مورد حملهی پلیس و بتمن قرار بگیرد و به درون اسید و سموم کارخانه بیفتد. همه فکر میکنند او مرده است اما از راه فاضلاب به رودخانه راه مییابد و جان سالم به در میبرد. از آنجایی که نمیتواند به بیمارستان رجوع کند به یک پزشک غیرقانونی و احتمالا مورد اعتماد خلافکارهای شهر روی میآورد، کسی که در جایی شبیه به یک انبار زیرزمینی، عمل جراحی پوست و گوشت سوختهی جک نیپر را انجام میدهد. نتیجه لبخندگونهای بود که برای همیشه بر چهرهاش نقش بست. جک نیپر با دیدن چهرهاش در آینه، آینه را میشکند، سرش را پایین میاندازد و در لحظهای که گویی میخواهد بگرید، ناگهان بیمارگونه و هیستریکی میخندد. جک نیپر به جای گریه کردن میخندد و جوکر برمیخیزد.
جوکر نیشخندی است به تمام آن ستونهای اجتماعی فرسوده که گاتهام بر آن استوار است: فرهنگ، هنر، زیباییشناسی، مردم، سیستم، پلیس، بتمن و حتی خلافکارهای شهر. جوکر شخصیتی است مدرن که نگاهش به همه چیز هجوآمیز است. او خود را نه یک قاتل، که یک هنرمند میداند و حتی در صحنهای از فیلم خود را یک اثر هنری زنده معرفی میکند.
برای وصف دقیقتر این اثر هنری باید به چند صحنهی مهم از فیلم بتمن ۱۹۸۹ اشاره کرد. در صحنهای از این فیلم، جوکر در تلوزیون ظاهر میشود و به شیوهی تبلیغهای آمریکایی، مادهای را که باعث شد به شکل جوکر در بیاید تبلیغ میکند، با شعار Put on a happy face به معنای چهرهای شاد به صورت بزن. شعاری که روی پوسترهای جوکر ۲۰۱۹ نیز به چشم میخورد.
جوکر ۲۰ میلیون دلار پول نقد را در خیابان بین مردم پخش می کند، عملی که مشابه آن را جوکر نولان نیز انجام میدهد. او با این عمل هم توجه بتمن را به خود جلب میکند تا بتواند از او انتقام بگیرد، هم محبوبیت عام را کسب میکند، هم بتمن را بیتوجه و بیخاصیت به مردم جلوه میدهد. البته شاید فراتر از اینها، جوکر با توزیع پولهای به دست آمده از راه ناسالم، به نوعی مردم را شریک جرم خود میکند.
در صحنهای دیگر، جوکر و خلافکارهایی که برای او کار میکنند به تمام نقاشیها و آثار موزهی گاتهام، که عموما آثار کلاسیک هستند، آسیب میزنند. به جز یک اثر، که خود جوکر مورد اعتمادترین یارش را از آسیب رساندن به آن منع میکند. اثری از فرانسیس بیکن به نام «فیگور و گوشت» که در سال ۱۹۵۴ خلق شده است.
استایل جوکر ۱۹۸۹
یک نکتهی مهم دربارهی جوکر ۱۹۸۹ گریم جک نیکلسون است. طراح گریم او از آرایش فراتر میرود و در ساختار صورتش دست میبرد، بدون این که آزادی عمل را از بازیگر بگیرد. حتی در نماهای نزدیک هم گریم جک نیکلسون خیالانگیز اما در منطق فیلم باورپذیر است. گریم دلقک مانند خود جوکر هم روی این گریم زیرین انجام میشد.
یک گروه متشکل از ده نفر مسئولیت طراحی و اجرای میکآپ، گریم و مدل موی بازیگران را به عهده داشتند، اما نیک دودمن طراح تخصصی جوکر بود. قبل از این فیلم او در پروژههای عظیمی چون جنگ ستارگان و سوپرمن کار کرده بود و بعدها از طراحان اصلی مجموعهی هری پاتر شد. به نظر میرسد رنگ کردن مو و ناخن جک نیکلسون به رنگ سبز در راستای ایجاد شخصیتی باورپذیر اما فانتزی بوده باشد و بازی با رنگ پوست و رنگ لبهای او زیبایی بصری فیلم را بیشتر کرده است.
طراحی کاستوم این فیلم به عهدهی باب رینگوود و تونی دانسرویل بوده است. در این فیلم جک نبپر/جوکر در چند لباس مختلف ظاهر میشود که در ادامه به بررسی چند نمونه میپردازیم.
تیل-کت، کراوات بنفش با طرح لوزی، کلاه و دستکش بنفش، جلیقه و پیراهن سبز-آبی و شلوار چهارخانه به رنگهای سبز-آبی و بنفش. یکی از زیباترین لباسهای جوکر.
در سکانسی دیگر از این فیلم، جوکر به جای کراوات بنفش با طرح لوزی، این لباسها را با پاپیون بنفش با طرح دایره پوشیده است.
طراح لباس با استفاده از پیراهن نارنجی به جای پیراهن سبز-آبی در چشم مخاطب تنوع ایجاد کرده و همچنین با این بازی رنگ و به کمک شلوار راحت و فانتزی، لباسهای جوکر را با بازیگوشی این شخصیت همسو ساخته است. یک دستمال جیبی به رنگ جلیقه ارتباط رنگی اجزاء مختلف لباس را بیشتر کرده است. این ترکیب مطابق با لباس جوکر کامیک و شاخصترین ترکیب لباس جوکر در این فیلم است.
در صحنهای از فیلم جوکر با بازیگوشی از میان جمعیت راه باز میکند تا به کسی که میخواهد ترور کند برسد. او و یارانش مشابه بازیگران دورهگرد لباس پوشیده اند و مانند بازیگران تئاترهای خیابانی گریم کرده اند. در اینجا جوکر تیل-کت و کلاه سیاه، جلیقه و پیراهن و دستکش سفید و شلوار با طرح چهارخانه سیاه-سفید پوشیده است. گل سفید روی کت مشکی و دستمال گردن مشکی با خالخالهای سفید بر روی پیراهن سفید میان اجزاء مختلف لباس جوکر ارتباطی بصری برقرار کرده است.
وقتی جک نیپر بعد از قتل رئیسش و قرار گرفتن در جایگاه او، در مقابل همکارهای تبهکارش قرار میگیرد، لباسی به تن دارد که متناسب با جایگاه مرزی او بین دو هویت جک نیپر و جوکر طراحی شده است. او کت و شلوار سادهی بنفش به تن دارد، پیراهن نارنجی پوشیده و کراوات با راهراههای آبی-سبز و بنفش به گردن بسته است. همچنین کلاهی شبیه به کلاه گنگسترها به سر دارد که البته به رنگ بنفش است.
جوکر جاناتن نولان و دیوید گویر (نویسنده)، کریستوفر نولان (نویسنده و کارگردان) و هیث لجر (بازیگر)
گاتهام کریستوفر نولان نه یک پادآرمانشهر خیالی، که عملا خود نیویورک است. بتمن زخمی میشود، شکست میخورد، افسرده میشود و شاید از همه مهمتر، میترسد. جوکر به نوعی قربانی جامعه است، انسانی رانده شده و فراموش شده که چیزی برای از دست دادن ندارد و هدفش به هم زدن قوانین فردی و اجتماعی و به طور کلی بر هم زدن قوانین بازی زندگی است. شاید فرق عمدهی بتمن و جوکر نولان با بتمنها و جوکرهای پیشین، در میزان حق انتخاب آنها در بودن چیزی که هستند باشد. بروس وین/بتمن انتخابهای بیشتری داشته است اما به نظر میرسد جوکر پیش از آن که جوکر شود روحیهای آسیبپذیرتر و تسلیمتر نسبت به جریان زندگی داشته و جبر، جوکر را به سمت انتخابهایش هدایت کرده است.
بتمنهای نولان را میتوان ادامهی راه بتمنهای تیم برتون دانست. در تصویری که نولان ارائه میدهد، جوکر و بتمن دو روی یک سکه اند؛ بتمن انسانی مرفه و قاعدتا خوشبخت است که نقابی از خشم و ترس و سیاهی به صورت دارد و جوکر انسانی افسرده و خشمگین است که نقابی از لبخند و رضایت به چهره میزند و هر دوی آنها برای دستیابی به روی دیگر خود به اعماق وجودشان رجوع میکنند. هر دوی آنها تنها و منزوی هستند و هیچ کدام در میان مردم جایی ندارند. مردم گاتهام بروس وین را دوست دارند اما به او حسد میورزند و بتمن را تحسین میکنند اما از او میهراسند. پلیس با او مانند تبهکارها رفتار میکند و فقط در شرایط ضروری به او رجوع میکند. ضمن آنکه جوکر هوشمندانه مردم را وارد نقشههای خود میکند و مردم را در مقابل بتمن قرار میدهد. شرایط جوکر هم مشابه است. او نه در میان مردم و نه در میان تبهکاران جایی ندارد چرا که از جنس هیچ کدام از آنها نیست، اما از آن جایی که در مقابل قانون گرفته همواره تحت تعقیب پلیس است.
جوکر ۲۰۰۸
شوالیه تاریکی نام قسمت دوم از سهگانهی نولان است که در آن جوکر در مقابل بتمن قرار میگیرد. این فیلم برندهی ۱۵۵ جایزه از فستیوالهای کوچک و بزرگ بوده است که این جوایز شامل دو جایزهی اسکار نیز میشود. در این سه فیلم، بارها شاهد گذشتهی بروس وین/بتمن هستیم، اما چگونگی آغاز جوکر نامعلوم می ماند. حتی در قسمتی از فیلم، او بازداشت میشود اما پلیس هیچ پروندهای از جوکر به عنوان شهروند نمییابد. به این ترتیب جوکر، بدون گذشته، شخصیتی مرموز و پیچیده و حتی غیر قابل فهم جلوه میکند.
همچنین، این جوکر برخلاف جوکر ۱۹۸۹، انگیزهی انتقام از بتمن را ندارد. در یکی از صحنههای فیلم او خود را به سگی تشبیه میکند که ماشینها را دنبال میکند و اگر به آن برسد نمیداند که چه باید کند! نه پول و نه انتقام، جوکر نولان میخواهد از قدرت استفاده کند تا به قدرت ریشخند بزند. خندهی این جوکر از جنس جنون، آنارشیسم، سادیسم و گاه حتی مازوخیسم است.
همانطور که اشاره شد، در صحنهای از فیلم بتمن ۱۹۸۹ جوکر ۲۰ میلیون دلار پول نقد را در خیابان بین مردم پخش می کند، اما در فیلم شوالیه تاریکی، جوکر درویشمسلکی را به اوج خود میرساند. او پس از درگیری با سران مافیای گاتهام (و البته پلیس) به بخش عظیمی از پول آنها دست مییابد و تمام آن پولها را آتش میزند. آخرین جملهای که او در این باره به یک تبهکار معترض میگوید این است که: «مساله پول نیست، مساله ارسال یک پیام است: همه چیز میسوزد». این ویژگی (درویش مسلک بودن) و هدف نبودن پول برای جوکر در طراحی کاستوم او نقش کلیدی ایفا میکند.
در شوالیه تاریکی ، نقش جوکر را هیث لجر بازی میکند. چهره و صدای خاص هیث لجر از دلایل تمایز این جوکر با جوکرهای دیگر است. نگاه هیث لجر محزون است، که با گریم جنونآمیز جوکر، هرچه بیشتر این احساس را در مخاطب ایجاد میکند که جوکر عمیقا زخم خورده است، و حال طغیان کرده و چیزی برای از دست دادن ندارد. همچنین چهرهی مردانه اما ظریف هیث لجر در زیر گریم زخمهای چاقو و میکآپ دلقک مانند، او را یک قربانی عاصی نشان میدهد. بازی هیث لجر با صدا، هنرمندانه انجام میشود و دیالوگها را به گونهای ادا میکند که در ذهن مخاطب رسوخ میکند. او به خاطر این نقش برندهی چندین جایزه در شاخهی «نقش مکمل مرد» شد، از جمله اسکار ، گلدن گلوب و بفتا . اما خود در هیچکدام از مراسمهای اهدای جوایز حضور نداشت. هیث لجر ۲۹ ساله، چند ماه پیش از فصل جوایز در گذشت.
استایل جوکر ۲۰۰۸
شاهکار کاستوم جوکر ۲۰۰۸ گریم هیث لجر است. این گریم رئالیستی توسط جان کاگلیون جونیور طراحی و اجرا شد. البته دپرتمان میکآپ فیلم دارک نایت از حدود ۳۰ نفر تشکیل میشد که وظیفهی طراحی و اجرای میکآپ و مدل موی بازیگران را به عده داشتند، اما جان کاگلیون طراح تخصصی جوکر بود. او در سال ۱۹۹۰ برای فیلم Dick Tracy برندهی جایزهی اسکار شده بود. از دیگر پروژههای مهم جان کاگلیون میتوان به فیلمهای چاپلین ۱۹۹۲، زلیگ ۱۹۸۳ و همکاری با نولان در میکآپ آل پاچینو برای فیلم اینسومنیا ۲۰۰۲ اشاره کرد. او برای فیلم شوالیه تاریکی نامزد اسکار در شاخهی «بهترین دستآورد در میکآپ» شد اما رقابت را به میکآپ فیلم «مورد عجیب بنجامین باتن» باخت.
گریم جوکر که به زخم بخیه خوردهی ایجاد شده توسط چاقو میماند، جنونآمیز است و شرایط را برای هیث لجر فراهم میکند تا از زبان جوکر قصههای گوناگون از چگونگی ایجاد آنها روایت کند. باری، چه خندهای زهرآگینتر از خندهی ایجاد شده از زخم؟
موهای بلند به رنگ سبز، اتفاقی جدید در مدل موی جوکر که مطابق است با آنارشیسم و شلختگی عامدانه شخصیت او. برخلاف تعریفی که کتابهای کمیک از جوکر ارائه میدهند، تعریفی که جوکر تیم برتون نیز به آن پایبند میماند، دلیل رنگ پوست سفید و موهای سبز جوکر نولان سوختن در مواد شیمیایی نیست. این جوکر، موهای بلندش را خود به رنگ سبز میکند و صورتش را، مثل یک دلقک آرایش میکند. او خود را مامور هرج و مرج معرفی میکند و گریم این دیالوگ را تایید میکند.
دپارتمان کاستوم شوالیه تاریکی از حدود ۶۰ نفر تشکیل میشود که در میان اسامی آنها اسم جیورجیو آرمانی نیز به چشم میخورد! در این باره بیشتر بخوانید: بهترینهای جورجیو آرمانی در سینما. اما طراح اصلی کاستوم، لیندی همینگ است. او برندهی اسکار «بهترین طراحی کاستوم» برای فیلم تاپسی-تروی در سال ۲۰۰۰ بود و طراحی کاستوم فیلمهای تامب رایدر و هری پاتر و تالار اسرار را در پروندهی کاری خود دارد. جوکر نولان و لجر نسبت به جوکرهای پیشین سیاهتر و افسردهتر است و همچنین شخصیتی “شدنیتر” دارد. انتخاب اوورکت و کت و شلوار ساده و یک جلیقه به ترتیب با رنگهای تیره و خنثی در همین راستا به نظر میرسد.
از ویژگیهای خیالانگیز و فانتزی شخصیت جوکر و در نتیجه کاستوم او کاسته شده است، در نتیجه دیگر نه خبری از دستمال گردن و رنگهای فانتزی هست و نه خبری از تیل-کت. این جوکر مرموزتر و پیچیدهتر از جوکرهای پیشین است. به نظر میآید کانسپت-آرتیستها و طراحان لباس فیلم، برای انتقال ویژگیهای ذکر شده به طبیعت رجوع کرده و مار را کانسپت کار قرار داده باشند. چرا که پیراهن او یک پیراهن به رنگ آبی-خاکستری-سبز است با طرحی که یادآور پوست مار است. کراوات مشکی با طرحهای زرد هم به کمک پیراهن میآید و بیشتر ذهن را به سمت مار هدایت میکند.
البته، چرا این قدر جدی؟ همهی ما دیدهایم که او چه قدر از بازی با طعمههایش لذت میبرد.
جوکر دیوید آیر (نویسنده و کارگردان) و جراد لتو (بازیگر)
واضح است که فیلم جوخه انتحار ۲۰۱۶ یک فیلم سرگرم کننده، مطابق با سلیقهی نوجوانان، با هدف اصلی حضور پررنگ در گیشه است و در مقایسه با فیلمهای قبلی بتمن، ادامه دهندهی راه فیلم بتمن ۱۹۶۶ به نظر میرسد. این فیلم بر اساس یک مجموعه داستان مصور به همین نام ساخته شده است. اولین قسمت این مجموعه در سال ۱۹۸۷ به قلم جان اوستراندر منتشر شد.
قهرمانهای این فیلم ابرضدقهرمانها هستند و این بار داستان صرفا از نگاه آنها روایت میشود. حضور بتمن در فیلم ناچیز و حضور جوکر نیز کوتاه است. هارلی کوئین (معشوقهی جوکر) از شخصیتهای اصلی فیلم است و جوکر در ارتباط با او تعریف میشود. به طور خلاصه این جوکر را میتوان با سه کلمهی روانپریش، تبهکار و عاشقپیشه وصف کرد.
استایل جوکر ۲۰۱۶
نقش جوکر را جرد لتو خوانندهی گروه راک Thirty Seconds to Mars بازی میکند و در ایفای نقش، حتی در شیوهی ادای دیالوگ، مستقیما تحت تاثیر شخصیتهای منفی سینمای هالیوود و به ویژه بازی هیث لجر در شوالیهی تاریکی است. تقلید او از هیث لجر حتی در بیان دیالوگها و شیوهی ادای کلمات قابل تشخیص است.
اما طراحی استایل این جوکر در مقایسه با جوکرهای قبلی به یقین منحصر به فرد است. به نظر میآید طراحان در طراحی، تحت تاثیر استایل پیروان خردهفرهنگ پانک بودهاند. این جوکر ابرو ندارد، موهای سبزش را به عقب شانه میکند، دکمههای پیراهنش را باز میگذارد، خالکوبی بدن و صورت انجام داده است و از گوشواره، گردنبند و دندان تزیینی (Grillz) استفاده میکند! کریستوفر نلسون، جیورجی گرگورینی و الساندرو برتولاتسی برای این فیلم، اسکار «بهترین دستآورد در میکآپ و مدل مو» را اخذ کردند. البته لازم به ذکر است که دپارتمان طراحی و اجرای میکآپ و مدل مو این فیلم شامل حدودا ۷۰ نفر میشد!
جوکر اسکات سیلور (نویسنده) تاد فیلیپس (نویسنده و کاگردان) خواکین فینیکس (بازیگر)
از زمانی که تیم سازندهی فیلم جوکر ۲۰۱۹ اعلام شد، دو نکتهی بحث برانگیز وجود داشت: تاد فیلیپس و خواکین فینیکس. آثار مطرح کارگردان این فیلم، تاد فیلیپس، عموما فیلمهای طنز گیشهای هستند و چگونگی عملکرد او در ساخت فیلمی که ادعا میشد قرار است نگاهی روانشناختی به اعماق شخصیت جوکر داشته باشد زیر سوال بود. اما فیلم جوکر موفق به اخذ شیر طلایی بهترین فیلم در فستیوال فیلم ونیز شد و نگرانیها به پایان رسید. نکتهی دیگر، حضور بازیگر توانمند و محبوب خواکین فینیکس در فیلمی که با سبک فعالیتهای گذشتهاش همسو به نظر نمیآمد. او معروف است به آنکه چند پیشنهاد برای بازی در فیلمهای مارول و دی سی را بدون خواندن فیلمنامه رد کرده است. حتی مدتی شایعه شده بود که خواکین فینیکس پیشنهاد بازی در این فیلم را توهینآمیز خوانده است. اما در نهایت فینیکس نقش جوکر را ایفا کرد و به راستی که اگر هر کسی جز او این نقش را بازی میکرد، فیلم جوکر نهایتا یک فیلم متوسط میبود. میتوان حدس زد که نویسنده هنگام نوشتن شخصیت جوکر، فینیکس را انتخاب کرده بوده است. در نهایت جوکر ۲۰۱۹ هم در گیشه فروخت و هم اثری به یاد ماندنی بود.
این فیلم رئالترین چهرهی ممکن از یک شخصیت کامیک را به نمایش میگذارد و میتوان گفت دیگر اثری از ویژگیهای کامیک در این فیلم وجود ندارد. جوکر ۲۰۱۹ گذشتهی جوکر، مردی به نام آرتور فلک را به تصویر میکشد. داستان فیلم بر اساس کتابی نوشته شده است به نام «بتمن: شوخی کشنده»، منتشر شده توسط دی سی در سال ۱۹۸۸ و نوشته شده به قلم الن مور. این کتاب به عنوان اولین کتابی شناخته میشود که به سرگذشت تراژیک جوکر میپردازد: مردی خانواده دوست و کمدینی شکست خورده که عصیان میکند.
در نوشتن داستان این فیلم و نوشتن شخصیت جوکر، نویسنده تحت تاثیر فیلم راننده تاکسی بوده است. جوکر ۲۰۱۹ روایت فروپاشی یک بیمار روانی است که تمام تلاش خود را در راستای درک شدن، دیده شدن و شنیده شدن انجام میدهد اما جامعه هرچه بیشتر او را به نیمههای تاریک وجودش هدایت میکند. جامعهی فاسدی که از فهم انسانی دور شده است، به شوخیهای جنسی میخندد و هر روز هرکسی که مانند اکثریت نیست را با نگاه یا با کلام میکشد. جامعهای که در دستهای تاد فیلیپس اسلحه قرار میدهد و او را به خاطر قتل سرزنش میکند.
جوکر ۲۰۱۹
خواکین فینیکس بارها در ایفای نقش شخصیتهای رو به فروپاشی سربلند ظاهر شده و محبوبیت منتقد و مخاطب را به دست آورده است. فینیکس در فیلم Master چهرهای روانپریش، در Her چهرهای رمانتیک، در Gladiator چهرهای خبیث و در Walk the Line چهرهای هنرمند از خود نشان داده است. شخصیت جوکر ۲۰۱۹ دقیقا ترکیبی از تمام این ویژگیها بود و فینیکس در کارهای گذشتهاش بارها این نقش را تمرین کرده بود.
تیم طراحی و اجرای میکآپ فیلم جوکر ۲۰۱۹ از حدود ۳۰ نفر تشکیل شده است که ضمن نظر داشتن به جوکرهای پیشین، در خلق یک جوکر جدید موفق بودهاند. یکی از حرکات هوشمندانهی این فیلم در راستای هرچه انسانی کردن کرکتر جوکر، نشان دادن صحنههای رنگ کردن مو و گریم توسط خود او است. البته به یقین وظیفهی انجام کامل این کار به عهدهی دستاندرکاران تیم اجرای گریم بوده است. گریم خواکین فینیکیس متناسب با حال و هوای هر سکانس طراحی و ا جرا شده است، ضمن آنکه او به درست، در بسیاری از صحنهها گریم ندارد.
طراح کاستوم فیلم جوکر مارک بریجز، برندهی دو جایزهی اسکار برای فیلمهای The Artist و Phantom Thread است. او همچنین نامزد دریافت اسکار برای طراحی کاستوم فیلم Inherent Vice (فیلمی از پاول توماس اندرسون که نقش اول مرد آن را خواکین فینیکس بازی کرد) بوده است. مهمترین نکته دربارهی لباس این جوکر، تضاد رنگی بالای آن است. تک تک اجزای لباس جوکر از رنگهای غنی بهرهمند هستند و شاید متناسب با تضادهای درونی او به این صورت طراحی شدهاند.